Nazwisko dziecka po rozwodzie – czy ulega zmianie?

Nazwisko dziecka po rozwodzie rodziców nie ulega automatycznej zmianie. Godność potomka w takiej sytuacji pozostaje niezmieniona, chyba że inaczej zadecydują jego opiekunowie. Istnieją jednak wyjątkowe okoliczności, które komplikują nieco proces określenia nazwiska dziecka po uzyskaniu rozwodu przez rodziców. Mowa tu chociażby o sytuacji, gdy syn lub córka przychodzą na świat już po sądowym rozwiązaniu małżeństwa.

Nazwiska w Polsce nadawane są według prawnie określonych zasad. W przypadku małżeństw o godności potomków decyduje się jeszcze przed prawnym sformalizowaniem związku. Dopełniając formalności urzędowych związanych ze ślubem, przyszła para młoda musi złożyć oświadczenie o tym, jakie nazwiska decydują się przybrać mężczyzna i kobieta, a także, jaką godność będą nosić ich wspólne dzieci. Zgodnie z artykułem 88. kodeksu rodzinnego przyszłe małżeństwo może ustalić, że ich wspólne potomstwo otrzyma nazwisko ojca, nazwisko matki albo oba, niezależnie od tego, czy małżonkowie będą nosić nazwisko męża, nazwisko żony, czy każde z nich pozostanie przy swojej dotychczasowej godności. 

Nieco inaczej sytuacja wygląda w przypadku dzieci pochodzących ze związków niesformalizowanych. Rodzice w takim przypadku muszą złożyć specjalnie oświadczenia. Jeśli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie, wówczas para wspólnie wskazuje, jaką godność przyjmie potomek. Konieczne jednak jest dołączenie do tego oświadczenia dokumentacji potwierdzającej uznanie. Rodzice mogą zdecydować, czy noworodek przyjmie nazwisko matki, ojca bądź nazwisko dwuczłonowe. Jeżeli jednak para nie złożyła zgodnych oświadczeń, potomek przyjmuje nazwisko składające się z godności matki i ojca.

Choć rozwód sam w sobie wiąże się z wieloma zmianami w życiu pary, to w przypadku nazwisk dzieci urodzonych w trakcie trwania sformalizowanego związku zmienia się niewiele. Godności małoletnich pozostają niezmienione, chyba że inaczej zadecydują sami opiekunowie.

Jak zmienić nazwisko dziecka po rozwodzie?

Jeśli nazwisko dziecka ma być zmienione po rozwodzie rodziców, konieczna jest zgoda na to zarówno ojca, jak i matki. Ponadto, jeśli potomek ukończył już 13. rok życia, również i on musi wyrazić pozwolenie na nadanie mu nowej godności. Zgoda obojga rodziców nie jest konieczna, jeśli jedno z nich zostało wcześniej władzy rodzicielskiej lub nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych. Jeśli uzyskanie zgody od któregoś z rodziców jest bardzo utrudnione lub niemożliwe, można zwrócić się do sądu opiekuńczego z wnioskiem o nadanie potomkowi wybranego nazwiska.

Formalnie, rodzic musi wyrazić zgodę na zmianę nazwiska dziecka osobiście przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego albo jego zastępcą lub w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Istnieje również możliwość udzielenia zgody będąc za granicą za pośrednictwem konsula Rzeczypospolitej Polskiej. Te same zasady dotyczą dzieci, które ukończyły 13. rok życia, chcące zmienić swoje nazwisko po rozwodzie rodziców.

Nazwisko dziecka urodzonego już po rozwodzie rodziców

Procedura nadania nazwiska dziecku komplikuje się, gdy potomek przychodzi na świat już po prawnym zatwierdzeniu rozwodu rodziców. Wyróżnić można dwa scenariusze takiej sytuacji:

• narodziny w ciągu 300 dni od prawnego zakończenia małżeństwa,
• narodziny po upływie 300 dni od prawnego zakończenia małżeństwa.

Jeśli dziecko przyszło na świat w ciągu 300 dni od uzyskania rozwodu (licząc od dnia uprawomocnienia wyroku), to bez względu na to, kto jest jego biologicznym ojcem, przyjmuje ono nazwisko poprzedniego męża matki – mówi o tym zasada domniemania ojcostwa. Jeśli noworodek ma mieć inna godność, np. faktycznego biologicznego ojca, należy złożyć do sądu pozew o zaprzeczenie ojcostwa poprzedniego partnera matki. Najczęściej niezbędne jest także wykonanie testów DNA. Jeśli sąd przychyli się do żądań z pozwu, wówczas wystarczy już tylko zgłosić się do urzędu stanu cywilnego i przedłożyć wniosek o nadanie dziecku prawidłowego nazwiska.

Z kolei dzieci, które urodziły się po 300 dniach od uzyskania rozwodu (licząc od dnia uprawomocnienia wyroku) przybierają nazwiska już w standardowym trybie, który został opisany na wstępie tego artykułu. Jeśli matka pozostaje z nowym partnerem w niesformalizowanym związku, musi złożyć z nim odpowiednie oświadczenie dotyczące tego, jaką godność przyjąć ma nowonarodzony potomek. Nie ma zatem potrzeby zaprzeczania ojcostwa byłego męża.

Zmiana nazwiska dziecka w trybie administracyjnym

Warto pamiętać, że jeśli na podstawie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie jest możliwa zmiana nazwiska dziecka po rozwodzie, warto sprawdzić, czy dany przypadek nie kwalifikuje się do dokonania zmiany w trybie administracyjnym. Rozwiązanie to przewidziane jest jednak tylko w bardzo konkretnych okolicznościach:

• zmiana nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka,
• zmiana na nazwisko faktycznie używane,
• zmiana na nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione,
• zmiana na nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.