Pracowniku, pracodawco – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej proponuje rewolucyjne zmiany w zasadach zwolnień lekarskich i zasiłków chorobowych

Nowelizacja ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego ma na celu uporządkowanie i doprecyzowanie zasad, które od lat budzą wątpliwości. Proponowane zmiany niosą za sobą zarówno plusy, jak i minusy. Dla pracowników to szansa na większą elastyczność – drobne, incydentalne czynności nie odbiorą już prawa do zasiłku, pracownik bez obaw będzie mógł udać się na spacer, czy rehabilitację, a dodatkowo w przypadku wykonywania pracy dla dwóch pracodawców, będąc niezdolnym do pracy u jednego z nich, pracownik w dalszym ciągu będzie mógł nadal pracować u drugiego pracodawcy i pobierać zasiłek z pierwszego tytułu. Z kolei dla pracodawców – bardziej przejrzyste przepisy i mniejsze ryzyko błędnych interpretacji. O szczegółach pisze Karolina Zarzycka, radca prawny. Dowiedz się, jakie będą praktyczne skutki zmian, których wejście w życie planowane jest od 1 stycznia 2026 r.

Trwają prace nad nowelizacją ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz. U. z 2025 r. poz. 501). Zmiany zaproponowane przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i  Polityki Społecznej mają na celu wyeliminowanie wieloletnich wątpliwości interpretacyjnych oraz ujednolicenie praktyki stosowania przepisów przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), sądy i samych ubezpieczonych.

Nowe regulacje precyzują m.in. przepisy zawierające zasady utraty prawa do zasiłku chorobowego (które mają odpowiednie zastosowanie także do świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku opiekuńczego), czym jest „praca zarobkowa” podczas zwolnienia lekarskiego, jakie aktywności zaliczane są do niezgodnych z celem zwolnienia oraz co zrobić w przypadku zatrudnienia u różnych pracodawców oraz niezdolności do pracy tylko w ramach jednego z nich.

Projekt ustawy został obecnie przekazany do rozpatrzenia przez Stały Komitet Rady Ministrów, a planowany termin wejścia w życie zmian to 1 stycznia 2026 r.

Poniżej przedstawimy najważniejsze planowane zmiany w obrębie art. 17 ww. Ustawy.

Nowa definicja „pracy zarobkowej” w czasie zwolnienia lekarskiego

Na gruncie obowiązujących przepisów prawa, pierwsza z przesłanek skutkujących utratą prawa do zasiłku chorobowego za cały okres trwania zwolnienia lekarskiego – czyli podejmowanie pracy zarobkowej w czasie tego zwolnienia – nie została przez ustawodawcę ani zdefiniowana, ani doprecyzowana.

W praktyce oznacza to, że osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim powinna powstrzymać się od wszelkich czynności, które można zakwalifikować jako wykonywanie obowiązków wynikających ze stosunku pracy lub jakiegokolwiek innego stosunku prawnego, w ramach którego świadczona jest praca.

Bez znaczenia pozostaje przy tym, czy dana aktywność ma charakter incydentalny czy regularny, prowadzi do uzyskania wynagrodzenia, a także – czy wywiera rzeczywisty wpływ na stan zdrowia pracownika. W każdym z tych przypadków będzie ona traktowana jako wykonywanie pracy zarobkowej w okresie zwolnienia lekarskiego, co skutkuje utratą prawa do wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku z tytułu niezdolności do pracy.

Nowelizacja wprowadza legalną definicję pracy zarobkowej. Będzie nią każda czynność mająca charakter zarobkowy, niezależnie od stosunku prawnego będącego podstawą jej wykonania. Co jednak istotne, z pojęcia pracy zarobkowej wyłączone zostać mają czynności incydentalne, podejmowane w okresie zwolnienia w szczególnych i uzasadnionych okolicznościach.

Co to oznacza dla pracowników lub przedsiębiorców?

Planowane zmiany ustawy zakładają wyjątki, które nie będą traktowane jako naruszenie mogące skutkować utratą prawa do zasiłku chorobowego, którymi mogą być na przykład podpisanie dokumentu w pilnej sprawie (faktury, listów przewozowych), jednorazowa pomoc wymagająca reakcji z uwagi na możliwe straty finansowe wymagająca na przykład przekierowania wiadomości e – mail do innego pracownika zespołu, czy też odebranie telefonu od przełożonego.

Doprecyzowanie zapisu związanego z „aktywnością niezgodna z celem zwolnienia”

Ustawodawca planuje doprecyzować także, czym jest „aktywność niezgodna z celem zwolnienia”. Zgodnie z treścią projektu ustawy będą to wszelkie działania utrudniające lub wydłużające proces leczenia lub rekonwalescencji – z wyłączeniem zwykłych czynności dnia codziennego. Nowelizacja przewiduje, że osoba przebywająca na zwolnieniu lekarskim może wyjść z domu w celu realizacji zwykłych czynności, takich jak wizyta u lekarza, rehabilitacja, spacer czy zakup leków.

Wciąż jednak niedozwolony pozostaje wyjazd na wakacje, czy za granicę, chyba że jest to uzasadnione zaleceniami lekarza (wyjazd do sanatorium, konieczność zmiany klimatu) lub innymi istotnymi okolicznościami (konieczność przejęcia opieki nad chorym przez bliskich przebywających poza granicami kraju). W dalszym ciągu jednak, w krajach Unii Europejskiej, ZUS będzie mógł zlecić kontrolę miejscowemu odpowiednikowi instytucji ubezpieczeniowej.

Zwolnienie lekarskie a praca dla różnych pracodawców

Nowelizacja rozstrzygnie także kontrowersyjną kwestię związaną z pracą dla innego pracodawcy podczas zwolnienia. Jeżeli ubezpieczony wykonuje różne rodzaje pracy u kilku pracodawców i jest niezdolny do pracy tylko w ramach jednego zatrudnienia, będzie mógł pobierać zasiłek chorobowy z jednego tytułu, jednocześnie świadcząc pracę i pobierając wynagrodzenie z drugiego tytułu.

To odejście od restrykcyjnej praktyki ZUS, który dotąd odbierał zasiłek nawet wtedy, gdy ubezpieczony niezdolny do wykonywania jednej pracy wykonywał inną, lżejszą. Obecny projekt zakłada, iż nie każda niezdolność do pracy musi oznaczać brak możliwości wykonywania wszystkich rodzajów pracy. W takim przypadku wystawiający zwolnienie zobowiązany jest do wskazania w orzeczeniu, że praca zarobkowa w ramach określonego tytułu może być wykonywana z uwagi na rodzaj tej pracy, który nie uzasadnia orzekania o niezdolności do pracy.

Dla przykładu, chirurg ze złamanym palcem będzie wprawdzie niezdolny do wykonywania operacji jako lekarz, jednakże z powodzeniem może wykonywać pracę nauczyciela akademickiego prowadzącego wykłady na uczelni medycznej.

Podsumowanie

Planowane zmiany to długo oczekiwany krok w stronę ujednolicenia i doprecyzowania przepisów dotyczących zwolnień lekarskich, a także prawa do zasiłku chorobowego (świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku opiekuńczego). Nowelizacja równoważy interesy ubezpieczonych oraz ZUS, uwzględniając orzecznictwo sądowe i postulaty praktyków. Nowe regulacje przewidują możliwość podejmowania incydentalnych działań podczas zwolnienia lekarskiego, bez ryzyka utraty świadczenia oraz wprowadzają jasne zasady aktywności niezgodnej z celem zwolnienia. Zmodyfikowano też podejście do osób pracujących równolegle u kilku pracodawców, umożliwiając pobieranie zasiłku chorobowego z jednego tytułu, jednocześnie świadcząc pracę i pobierając wynagrodzenie z drugiego tytułu.

Śledź nasz BLOG, by być na bieżąco z procesem legislacyjnym i poznawać praktyczne konsekwencje nowych przepisów.

W razie pytań lub wątpliwości zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią – wspólnie znajdziemy najlepsze rozwiązanie dopasowane do Twojej sytuacji.

[email protected]