Przykłady mobbingu w pracy – na jakie zachowania należy zwrócić szczególną uwagę?

Mobbing może przybrać różne formy. Nierzadko osoby, w które wycelowane są działania mobbera, mogą początkowo nie zdawać sobie nawet sprawy, że padają ofiarą groźnego prześladowania. Warto jednak wiedzieć, jakie zachowania w miejscu pracy mają znamiona tego zjawiska. Taka wiedza pozwala odpowiednio wcześnie zareagować na naganne zachowania i skutecznie się przed nimi chronić.

Definicję mobbingu określa 94³ § 2 kodeksu pracy. Zgodnie z jego brzmieniem są to działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Wyróżnia się trzy rodzaje mobbingu: pionowy, poziomy oraz ukośny. Pierwszy z nich dotyczy sytuacji, w której przełożony prześladuje w pracy swojego podwładnego. O mobbingu poziomym mówimy, gdy sprawca i ofiara znajdują się na tym samym poziomie w hierarchii stanowisk w firmie. Ostatnia odmiana to nic innego jak prześladowanie przez podwładnego swojego przełożonego. Jak zatem widać – mobbing jest zjawiskiem dość złożonym, które może spotkać w miejscu zatrudnienia praktycznie każdego. Co więcej – prześladowania w pracy przybierają różne formy i mogą objawiać się na wiele sposobów.

Ustawowe przesłanki mobbingu

Zanim przedstawimy kilka przykładów zachowań kwalifikujących się pod mobbing, musimy w pierwszej kolejności wyjaśnić, że z prawnego punktu widzenia wszelkie prześladowania muszą spełnić jasno określone przez obowiązujące przepisy przesłanki. Są to:

1. wystąpienie działania lub zachowania dotyczącego pracownika lub skierowanego przeciwko pracownikowi;
2. uporczywość takiego działania lub zachowania;
3. długotrwałość takiego działania lub zachowania;
4. działanie lub zachowanie powinno mieć postać nękania lub zastraszania;
5. wystąpienie skutku w postaci zaniżonej oceny przydatności zawodowej w celu lub skutku w postaci poniżenia lub ośmieszenia pracownika, izolowania pracownika lub wyeliminowania go z zespołu pracowników.

Aby można było mówić o mobbingu, wszystkie powyższe przesłanki muszą zaistnieć jednocześnie. Więcej na ten temat można przeczytać w innym naszym wpisie blogowym dostępnym tutaj:

Jakie są przesłanki mobbingu?

Przykłady mobbingu

Kodeks pracy nie precyzuje, jakie konkretnie zachowania podlegają pod mobbing. Przepisy określają jedynie ogólny zarys tego, do czego poszczególne czynności muszą doprowadzać, a także jaki mieć charakter, by można było je mianować tym określeniem. Dotychczasowe orzecznictwo w sprawach o mobbing pokazuje jednak, jakie czynności kwalifikują się pod ten zabroniony czyn (po spełnieniu przesłanek, o których mowa w poprzednim akapicie). W ten sposób wyróżnić można takie przykłady zachowań mobbingowych:

• wyśmiewanie i szykanowanie,
• poniżanie,
• rozsiewanie plotek i nieprawdziwych informacji o danym pracowniku w miejscu zatrudnienia,
• wydawanie absurdalnych poleceń,
• utrudnianie wykonywanie obowiązków zawodowych,
• nieuzasadnione grożenie utratą pracy lub stanowiska,
• nękanie różnymi kanałami przesyłania informacji – mail, SMS, rozmowy telefoniczne, social media,
• izolowanie pracownika od reszty zespołu,
• aluzje o charakterze seksualnym,
• molestowanie seksualne,
• przemoc fizyczna, werbalna i psychiczna,
• ukrywanie istotnych z punktu widzenia wykonania zawodowych obowiązków informacji,
• sugerowanie chorób psychicznych,
• nieuzasadniona krytyka pracy,
• wygłaszanie negatywnych komentarzy niezwiązanych z pracą, np. dotyczących życia prywatnego ofiary,
• przydzielanie zadań wykraczających poza kompetencje i obowiązki pracownika,
• uniemożliwienie korzystania z przysługującej przerwy,
• bierna agresja.

Należy powtórzyć, że aby którakolwiek z tych form prześladowań została uznana za mobbing, musi być uporczywa i długotrwała. Konieczne jest również udowodnienie, że zachowanie mobbera doprowadziło do powstania negatywnych skutków w postaci np. zaniżonej samooceny zawodowej.

Co grozi za mobbing?

Obowiązkiem każdego pracodawcy jest przeciwdziałanie mobbingowi. Jeśli takie zjawisko zaistnieje w zakładzie pracy, ofiara ma prawo żądać od firmy, która ją zatrudnia, stosowanego odszkodowania. Co więcej – za mobbing należy się również odszkodowanie za ewentualne straty psychiczne. Art. 218 §1a Kodeksu karnego wskazuje nawet, że za złośliwie lub uporczywie naruszanie praw pracownika, wynikające m.in. ze stosunku pracy, jest przestępstwem, za które grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności do 2 lat.

Trzeba jednocześnie pamiętać, że mobbing nie jest ścigany z urzędu. Ofiara prześladowania sama musi zgłosić fakt zaistnienia nękania odpowiednim organom. W pierwszej kolejności zawiadomione powinny być wewnętrznie działy kadr lub poszczególni pracownicy wyższego szczebla samej firmy. Dopiero w momencie, gdy te działania nie przyniosą spodziewanych rezultatów, należy zgłosić się np. do Państwowej Inspekcji Pracy.

Jak udowodnić mobbing?

Praktyka pokazuje, że mobbing bardzo trudno udowodnić. Dlaczego? Prześladowcy działają bowiem na tyle sprytnie, by nie pozostawić żadnych śladów swojej działalności. Nie oznacza to jednak, że osoba szykanowana w miejscu pracy miałaby poddać się bez walki. Absolutną podstawą jest gromadzenie wszelkich materiałów dowodowych ukazujących naganne zachowania mobbera. Od początku należy również sprzeciwiać się nagannemu zachowaniu prześladowcy, do tego porozmawiać o własnych odczuciach z innymi pracownikami, poszukać wsparcia u najbliższych osób. Jeśli udaliśmy się na konsultację psychiatryczną lub psychologiczną, należy skrupulatnie zbierać wydawaną przez specjalistów dokumentację. Niezbędna będzie również pomoc profesjonalnego prawnika. Nasza Kancelaria zajmuje się sprawami dotyczącymi mobbingu. Jeśli szukają Państwo wsparcia na tym gruncie, zachęcamy do kontaktu.