Zrzeczenie się dziedziczenia – na czym polega? 

Dziedziczenie nie zawsze wiąże się z otrzymaniem po kimś zmarłym wartościowych dóbr. Zdarza się, że spadek stanowi dla spadkobiercy źródło poważnych kłopotów, których wolałby zdecydowanie uniknąć. Polskie prawo nie narzuca obowiązku przyjęcia masy spadkowej. Można z niej łatwo zrezygnować, decydując się na tzw. zrzeczenie się dziedziczenia. Na czym konkretnie polega ta decyzja? O jakich formalnościach trzeba pamiętać? Co różni zrzeczenie się dziedziczenia od odrzucenia spadku?

W chwili śmierci danej osoby dochodzi do tzw. otwarcia spadku. Oznacza to, że uprawnieni przez obowiązujące przepisy prawa cywilnego oraz zapiski testamentu spadkobiercy otrzymują po zmarłym (oczywiście w dużym uproszczeniu) określone dobra oraz jego zobowiązania. Szczególnie te ostatnie stanowią dużą kontrowersję. Dziedziczne są m.in. długi, które najczęściej okazują się dla „obdarowanych” poważnym problemem.

Większość osób w takiej sytuacji decyduje się odrzucić spadek. Można to zrobić w terminie do sześciu miesięcy licząc od dnia, kiedy to spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania spadkowego. Jeśli termin ten upłynie, a osoba uprawniona do przyjęcia masy spadkowej nie poczyniła żadnych kroków mających na celu odrzucenia problematycznego spadku, wówczas rezygnacja z niego jest praktycznie niemożliwa.

Sposobem na uniknięcie takiej sytuacji może być zrzeczenie się dziedziczenia.

Zrzeczenie się dziedziczenia – czym jest?

Zrzeczenie się dziedziczenia to odrzucenie przysługującego spadku jeszcze za życia spadkodawcy. Taka rezygnacja następuje poprzez zawarcie odpowiedniej umowy z osobą, po której ma się przejąć dobra i zobowiązania po jej śmierci.

Co ważne – z reguły polskie prawo zakazuje zawierać umów dotyczących przyszłego spadku. Wszystko przez to, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, powołanie spadkowe aktywuje się w momencie śmierci danej osoby. Jednak kontrakt o zrzeczenie się dziedziczenia stanowi tu wyjątek. Potencjalny spadkobierca na mocy tej umowy w pełni świadomie rezygnuje z przyjęcia po danym spadkodawcy jakiejkolwiek masy spadkowej, bez względu na to, jaką będzie ona miała wartość. Kontrakt tego rodzaju wywołuje skutki prawne dopiero w chwili śmierci spadkodawcy.

Taką możliwość zrzeczenia się spadku gwarantuje art. 1048 Kodeksu cywilnego. Aby jednak dokument był ważny, musi zostać zawarty w formie aktu notarialnego. Niezachowanie formy szczególnej aktu notarialnego powoduje nieważność czynności prawnej (art. 73 § 2 kc). Trzeba podkreślić, że jednostronne oświadczenia spadkobiercy o zrzeczeniu się dziedziczenia nie wywołuje żadnego skutku prawnego.

Kto może się zrzec dziedziczenia?

Umowa zrzeczenia się dziedziczenia może być zawarta pomiędzy przyszłym spadkodawcą a osobą należącą do kręgu jego spadkobierców ustawowych. Zrzekającym się może więc być ktokolwiek uprawniony przez obowiązujące przepisy do dziedziczenia, bez względu na kolejność powołania do spadku. Jak zostało wspomniane – skutki kontaktu zachodzą dopiero w chwili śmierci spadkodawcy, czyli w momencie otwarcia spadku. Osoby objęte umową zrzeczenia się dziedziczenia automatycznie są wówczas traktowane tak, jakby do otwarcia spadku po prostu nie dożyły.

Warto pamiętać, że zrzeczenie się obejmuje także zstępnych osoby rezygnującej w ten sposób z praw do przyjęcia masy spadkowej. Odpowiednie zapisy w akcie notarialnym są jednak w stanie ograniczyć skutki zrzeczenia się do konkretnych osób. Wspomniani zstępni zostają objęci zakresem działania umowy niezależnie od swojej woli i zgody. Co więcej – skutki te tyczą się zstępnych nie tylko żyjących w chwili zawarcia kontraktu, ale też osób urodzonych po tej dacie i osób, których pochodzenie od zrzekającego się zostało ustalone po dacie zawarcia umowy lub po dacie otwarcia spadku.

Istnieje możliwość zawarcia umowy zrzeczenia się dziedziczenia między przyszłymi małżonkami jeszcze przed zawarciem przez nich małżeństwa.

Zobacz także: Dziedziczenie kredytu – kto otrzymuje w spadku takie zobowiązanie?

Zrzeczenie się dziedziczenia a odrzucenie spadku

Zrzeczenie się dziedziczenia często bywa mylnie utożsamiane z odrzuceniem spadku. To jednak dwie zupełnie odrębne sytuacje. Teoretycznie skutek obu tych czynności jest ten sam – osoba uprawniona do otrzymania spadku, rezygnuje z tego przywileju. Zrzeczenia można jednak dokonać tylko umownie, poprzez podpisanie z potencjalnym spadkodawcą umowy w formie aktu notarialnego. Odrzucenie spadku następuje już po śmierci osoby, po jakiej ma się otrzymać spadek. Jest to więc czynność całkowicie jednostronna.

Kolejną, niezwykle ważną różnicą, między tymi formami rezygnacji ze spadku, jest fakt, że zrzeczenie można stosować wyłącznie względem spadkobierców ustawowych. Odrzucenie spadku z kolei dotyczy także osób, które otrzymały powołanie spadkowe z tytułu wymienienia ich w testamencie zmarłego.

Siłą rzeczy, odrzucenie spadku nie ma formy umowy. Aby rodziło skutki prawne, musi być przedłożone jako oświadczenie u notariusza lub w sądzie rejonowym w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania lub pobytu składającego oświadczenie.

Kiedy warto zrzec się dziedziczenia?

Zrzeczenie się dziedziczenia może być skutecznym sposobem na uchronienie się przed problematycznym spadkiem np. w postaci długów lub innych zobowiązań finansowych. Jeśli istnieje ryzyko przejęcia po zmarłym tego rodzaju masy spadkowej, która docelowo okazałaby się dla „obdarowanego” bardzo kłopotliwa, wówczas zrzeczenie się praw do nabycia takiego spadku wydaje się wyjątkowo rozsądne.

Jeśli potrzebują Państwo pomocy prawnej związanej z dziedziczeniem lub spadkami, zapraszamy do kontaktu – Kancelaria Prawna Wrocław Sobota Jachira.