Wakacyjne podróże koleją – co jeśli pociąg się spóźni lub nie przyjedzie?

W zbliżającym się okresie wakacyjnym niejeden z nas wybierze podróż pociągiem do miejsca wakacyjnej destynacji. Co jednak w przypadku, gdy pociąg będzie opóźniony lub przejazd zostanie całkowicie odwołany? Czy można domagać się od przewoźnika zwrotu pieniędzy za bilet? A jeżeli tak, to czy w każdym przypadku opóźnienia lub odwołania pociągu przysługuje podróżującemu roszczenie wobec przewoźnika?

Zapoznanie się z poniższym artykułem pomoże Ci rozwiać wątpliwości związane z kwestiami opóźnień i odwołań pociągów w trakcie Twoich wakacyjnych wojaży koleją. Przedstawiamy sytuacje, w których zaistnieje podstawa do wywodzenia od przewoźnika rekompensaty, a także rodzaje oraz wielkość roszczenia, gdy pociąg będzie opóźniony lub odwołany (i to nie tylko w czasie wakacji!).

Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że w przypadku opóźnienia przyjazdu lub odjazdu lub odwołania usługi pasażerowie powinni być informowani – przez przedsiębiorstwo kolejowe lub przez zarządcę stacji – o zaistniałej sytuacji i o spodziewanym czasie odjazdu oraz spodziewanym czasie przyjazdu lub o usłudze zastępczej niezwłocznie po pojawieniu się takich informa­cji.

Przeczytaj, bądź gotów na wszystkie możliwości, żeby uniknąć stresu.

Co zrobić w przypadku opóźnienia lub odwołania pociągu?

Kwestię opóźnienia, utraty połączeń i odwołania pociągu reguluje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/782 z dnia 29 kwietnia 2021 r. dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym

Zgodnie z postanowieniami ww. rozporządzenia, jeżeli zrezygnujesz z podróży z uwagi na opóźnienie, które wynosi ponad 1 godzinę, masz prawo do:

• zwrotu kosztu biletu
• zmiany trasy przejazdu, by dotrzeć do miejsca docelowego w najbliższym możliwym terminie i na porównywalnych warunkach przewozu,
• bezpłatnego przejazdu do miejsca rozpoczęcia podróżyw najbliższym możliwym terminie (w razie konieczności),
• zmiany rezerwacji na późniejszy, bardziej dogodny termin.

Roszczenia te dotyczą pasażerów wszystkich rodzajów przejazdów kolejowych.

Czy możesz być obciążony kosztami zmiany trasy pociągu z winy przewoźnika?

Zgodnie z przepisami rozporządzenia zmiana trasy, realizowana przez tego samego przewoźnika lub inne przedsiębiorstwo, któremu zleca się wykonanie trasy, nie może powodować dodatkowych kosztów dla pasażera. Wymóg ten ma także zastosowanie w przypadku, gdy zmiana trasy obejmuje skorzysta­nie z przewozu w wyższej klasie usługi oraz z zastępczych rodzajów transportu.

Przedsiębiorstwo kolejowe może, na wniosek pasażera, pozwolić na zawarcie przez pasażera umów z innymi podmiotami świadczą­cymi usługi przewozu, które umożliwią pasażerowi dotarcie do miejsca docelowego przy porównywalnych warunkach; w takim przypadku przedsiębiorstwo kolejowe zwraca pasażerowi poniesione koszty.

W przypadku gdy pasażer nie otrzyma informacji o dostępnych opcjach zmiany trasy w ciągu 100 minut od planowego czasu odjazdu opóźnionej lub odwołania usługi lub utraty połączenia, pasażer jest uprawniony do zawarcia takiej umowy z innymi podmiotami świadczącymi usługi przewozu w publi-cz­nym transporcie koleją, autokarem lub autobusem. Przedsiębiorstwo kolejowe zwraca pasażerowi konieczne, odpowiednie i uzasadnione koszty, które poniósł. Możliwość zawarcia umowy przewozu z innym podmiotem i zwrot poniesionych z tym kosztów na ten moment nie dotyczy pasażerów pociągów regionalnych. Regulacja ta w tym zakresie będzie obowiązywać od 7 czerwca 2028 r.

Jak wystąpić o zwrot kosztów biletu?

Niektórzy przewoźnicy mogą dysponować własnym systemem internetowym lub formularzem służącym do rozpatrywania wniosków o zwrot kosztów. Aby zwrócić się o zwrot kosztów biletu, można również skorzystać z ogólnounijnego formularza.

Wniosek można przesłać w formie elektronicznej lub papierowej bezpośrednio do dowolnego przewoźnika kolejowego w UE.

Zwrotu kosztów biletu dokonuje się w terminie 30 dni po otrzymaniu wniosku.

Od kogo i jakie odszkodowanie za opóźnienie pociągu?

Opóźnienie niektórych rodzajów pociągów powyżej 60 minut może przyczynić się do powstania po stronie przewoźnika obowiązku przyznania, na wniosek pasażera, zryczałtowanej rekompensaty. Kwestię wypłaty rekompensat z tytułu opóźnień pociągów reguluje obecnie art. 19 rozporządzenia.

Należy mieć na uwadze, że powołany wyżej przepis obowiązuje w Polsce obecnie wyłącznie w odniesieniu do opóźnień krajowych pociągów dalekobieżnych oraz międzynarodo­wych. W praktyce odszkodowania przysłu­gują pasażerom pociągów kategorii InterCity (IC), Express Intercity Premium (EIP), Express InterCity (EIC), interREGIO (IR), Twoje Linie Kolejowe (TLK), ŁKA Sprinter (ŁS) oraz połączeń międzynarodowych.

Wyłączone są przewozy kolejowe miejskie, podmiejskie oraz regionalne. Wyłączenie to dotyczy zatem pociągów osobowych wszystkich przewoźników regionalnych (Arriva RP, Koleje Mazowieckie, Koleje Dolnośląskie, Koleje Śląskie, Koleje Małopolskie, Koleje Wielkopolskie, Łódzka Kolej Aglomeracyjna, PKP SKM w Trójmieście, POLREGIO, Szybka Kolej Miejska w Warszawie, Warszawska Kolej Dojazdowa), z wyjątkiem pociągów dalekobieżnych uruchamianych przez przewoźników regionalnych np. w okresie wakacji.

Odszkodowanie od przedsiębiorstwa kolejowego za opóźnienie w przypadku opóźnienia pomiędzy podanym na bilecie lub na wspólnym bilecie miejscem wyjazdu a miejscem docelowym przysługuje pasażerowi w przypadku, gdy nie otrzymał on zwrotu kosztów biletu zgodnie ze wskazanymi wyżej zasadami (art. 18 rozporządzenia), przy czym pasażer nie traci prawa do przewozu.

Zgodnie z treścią rozporządzenia minimalna kwota rekompensaty wynosi:

• 25% ceny biletu jednorazowego – w przypadku opóźnienia wynoszącego od 60 do 119 minut,
• 50% ceny biletu jednorazowego – w przypadku opóźnienia wynoszącego 120 minut lub więcej.

Odszkodowanie za opóźnienie oblicza się w stosunku do pełnej ceny, jaką pasażer faktycznie zapłacił za opóźnioną usługę. W przypadku gdy umowa przewozu dotyczy podróży w obie strony, odszkodowanie za opóźnienie w podróży docelowej lub powrotnej oblicza się w stosunku do ceny wskaza­nej za ten odcinek podróży na bilecie.

W przypadku gdy nie ma takiego wskazania ceny na każdą z dwóch stron podróży, odszkodowanie oblicza się w stosunku do połowy ceny zapłaconej za bilet.

W jakich sytuacjach powstaje obowiązek wypłaty odszkodowania pasażerom kolei?

Podstawową przesłanką do ustalenia, czy rekompensata przysługuje, jest minimalny czas opóźnienia przyjazdu pociągu do stacji końcowej podróżnego (tj. 60 minut).

Przy obliczaniu czasu opóźnienia pociągu nie bierze się pod uwagę opóźnień co do których przewoźnik może udowodnić, że zdarzyły się poza terytorium Unii Europejskiej.

Rekompensata za opóźnienie wypłacana jest w sytuacji, gdy wartość danego odszkodowania w przeliczeniu na każdą osobę przekracza minimalny próg ustanowiony przez przewoźnika. Wysokość tego progu nie może przekraczać 4 euro (np. w PKP Intercity S.A. wynosi on aktualnie 16,00 zł).

Tak więc, jeżeli kupiliśmy bilet za 50,00 zł na przejazd pociągiem dalekobieżnym PKP Intercity S.A., a pociąg był opóźniony o 70 minut, to należne nam odszkodowanie wyniosłoby 12,50 zł. Nie zostanie ono jednak wypłacone, ponieważ nie przekracza minimalnego progu ustanowionego przez przewoźnika.

Pasażerom nie przysługuje prawo do odszkodowania, jeżeli zostali poinformowani o opóźnieniu przed zakupem biletu lub jeżeli opóźnienie powstałe w wyniku kontynuacji podróży innym połączeniem lub poprzez zmianę trasy nie przekracza 60 minut.

Jak złożyć reklamację lub wniosek  o przyznanie rekompensaty?

W przypadku spełnienia ww. warunku konieczne jest wystąpienie do przewoźnika na drodze reklamacji. Poza biletem lub danymi umożliwiającymi identyfikację umowy przewozu (np. numerem biletu internetowego) nie trzeba załączać poświadczenia o opóźnieniu pociągu, gdyż przewoźnik posiada w swoim systemie informatycznym dane na temat punktualności swoich pociągów i sprawdzi dokładny czas przyjazdu.

Wniosek o przyznanie rekompensaty należy wysłać do przewoźnika drogą elektroniczną (w sposób podany na stronie internetowej), pocztą tradycyjną bądź złożyć w kasie biletowej prowadzącej sprzedaż biletów przewoźnika.

Kiedy otrzymamy zwrot kosztów biletu lub odszkodowanie?

Wypłata odszkodowania w formie zwrotu kosztów biletu następuje w ciągu miesiąca po złożeniu wniosku o odszkodowanie. Odszkodowanie może zostać wypłacone w postaci kuponów lub innych usług, jeżeli ich warunki są elastyczne, w szczególności w odniesieniu do okresu ważności i miejsca docelowego. Odszkodowanie wypłaca się w formie pieniężnej na wniosek pasażera.

W jakich sytuacjach nie otrzymamy odszkodowania?

Zgodnie z rozporządzeniem przedsiębiorstwo kolejowe nie jest zobowiązane do wypłaty odszkodowania, jeżeli jest w stanie udowodnić, że opóźnienie, utrata połączenia lub odwołanie zostały spowodowane bezpośrednio następującymi przyczynami lub z natury rzeczy z nimi powiązanych:

1. nadzwyczajne okoliczności niezwiązane z ruchem kolei, takie jak ekstremalne warunki pogodowe, poważne katastrofy naturalne lub poważne kryzysy w dziedzinie zdrowia publicznego, których przedsiębiorstwo kolejowe mimo zastosowania wymaganej w danych okoliczno­ściach staranności nie było w stanie uniknąć ani których skutkom nie mogło zapobiec,
2. wina podróżnego,
3. zachowanie się osoby trzeciej, którego przedsiębiorstwo kolejowe mimo zastosowania niezbędnej w danych okoliczno­ściach staranności nie było w stanie uniknąć i którego skutkom nie mogło zapobiec, takie jak osoby na torach, kradzież kabli, sytuacja nadzwyczajna w pociągu, działania organów ścigania, sabotaż lub terroryzm.

Strajki pracowników kolei, działania lub zaniechania ze strony innych przedsiębiorstw korzystających z tej samej infrastruktury kolejowej i działania lub zaniechania ze strony zarządców infrastruktury i stacji nie są objęte wyłączeniem, o którym mowa wyżej (lit. c).

Kiedy możemy liczyć na posiłek, nocleg i przewóz na alternatywną stację kolejową?

Zgodnie z prawem unijnym w sytuacji gdy opóźnienie wynosi co najmniej 60 minut lub w przypadku odwołania usługi przedsiębiorstwo kolejowe wykonujące opóźnioną lub odwołaną usługę oferuje pasażerom nieodpłatnie:

1. posiłki i napoje adekwatnie do czasu oczekiwania, jeżeli są one dostępne w pociągu lub na stacji lub ich dostarczenie jest możliwe, z uwzględnieniem kryteriów, takich jak odległość od dostawcy, czas wymagany na dokonanie dostawy oraz koszt,
2. o ile jest to fizycznie możliwe, zakwaterowanie w hotelu lub innym miejscu oraz przewóz pomiędzy stacją kolejową a miejscem zakwaterowania w przypadkach konieczności pobytu przez jedną lub większą liczbę nocy lub jeżeli niezbędny jest pobyt dodatkowy,
3. o ile jest to fizycznie możliwe, przewóz z pociągu do stacji kolejowej, do alternatywnego miejsca odjazdu lub do miejsca docelowego, jeżeli pociąg został unieruchomiony na trasie.

Dotyczy to wyłącznie dalekobieżnych pociągów krajowych oraz międzynarodowych – przepisy te nie mają zastosowania do połączeń miejskich, podmiejskich i regionalnych.

Jak mają się przepisy dotyczące pomocy podróżnym do praktyki?

Wymienione wyżej sposoby zrekompensowania podróżnym niedogodności, wynikają­cych z opóźnienia lub odwołania pociągu oferowane powinny być przez przedsiębiorstwa kolejowe z ich własnej inicja­tywy, praktyka jest jednak różna.

Często sposób realizacji tych obowiązków regulują dodatkowe wewnętrzne przepisy przewoźnika.

Jeżeli jednak mimo upływu 60-minutowego opóźnienia pociągu nie otrzymaliśmy od kolei żadnej informacji w zakresie realizacji praw podróżnych gwarantowanych przez rozporządzenie unijne, warto zgłosić się do kierownika pociągu i zapytać, czy i na jaką pomoc możemy liczyć.

W razie dłuższego braku reakcji czy odpowiedzi negatywnej możemy rozważyć zakup posiłku lub napoju we własnym zakresie, a następnie wnioskować o zwrot kosztów na drodze reklamacji na podstawie rachunków i opisu stanu faktycznego.

Należy jednak pamiętać, że w przypadku organizowania pomocy „na własną rękę”, musi być ona adekwatna do okoliczności faktycznych danej sytuacji. Zamówienie taksówki do miejsca postoju unieruchomionego pociągu i żądanie zwrotu jej kosztu może nie być adekwatne (nawet gdy chcemy wrócić szybciej do domu), jeżeli przewoźnik organizował transport zastępczy. Wynajęcie pokoju na nocleg może być uzasadnione, jeżeli z powodu opóźnienia straciliśmy szansę na przesiadkę na ostatnie w dobie połączenie, a  niekoniecznie, gdy opóźnienie nastąpi w środku dnia.

Co gdy opóźnienie pociągu może uniemożliwić przesiadkę?

Opóźnienie pociągu może przyczynić się do utraty przesiadki. Zanim do tego dojdzie, pasażer powinien niezwłocznie zgłosić personelowi potrzebę skomunikowania z pociągiem, którym ma podróżować dalej. Być może uda się opóźnić odjazd drugiego pociągu.

Ustalenia w tym zakresie muszą być jednak podjęte pomiędzy dyspozyturami przewoźników oraz zarządcą infrastruktury stacyjnej, dlatego nie warto czekać ze zgłoszeniem przesiadki konduktorowi na ostatnią chwilę.

Co zrobić gdy opóźnienie pociągu powoduje u nas szkodę?

Regulacje unijne nie ograniczają prawa pasażerów wszystkich kategorii pociągów do wniesienia skargi z tytułu opóźnienia każdego pociągu i otrzymania od przewoźnika wyjaśnień dotyczących przyczyn takiego zdarzenia oraz dochodzenia roszczeń z tytułu naprawy szkody na podstawie ogólnych przepisów Kodeksu cywilnego oraz ustawy – Prawo przewozowe.

Zgodnie z ustawą – Prawo przewozowe, przewoźnik odpowiada za szkodę, jaką pasażer poniósł na skutek opóźnionego przyjazdu lub odwołania regularnie kursującego środka transportowego. 

Takiego odszkodowania za szkodę można domagać się niezależnie od winy przewoźnika.

W przypadku dochodzenia roszczeń na podstawie ww. przepisów, to pasażer musi udowodnić poniesioną stratę (np. przedstawić rachunki mające związek przyczynowo-skutkowy między faktem opóźnienia pociągu a powstałą szkodą).

Należy jednak pamiętać, że w tym przypadku przyznanie odszkodowania zależy od decyzji przewoźnika (może roszczenie odrzucić, obniżyć lub uznać w całości). Nie jest to zatem odszkodowanie za sam fakt opóźnienia pociągu, lecz za udowodnioną stratę materialną powstałą wskutek opóźnionego przyjazdu pociągu do stacji docelowej. Uwzględnić trzeba również zdarzenia nadzwyczajne, które mogły spowodować opóźnienie pociągu i powstałą w ten sposób szkodę, na które może powołać się przewoźnik w celu uwolnienia się od odpowie­dzialności, tj: okoliczności

• na powstanie których przewoźnik nie miał wpływu,
• których, mimo zachowania należytej staranności, przewoźnik nie mógł przewidzieć,
• których skutkom przewoźnik nie mógł zapobiec (np. zerwanie sieci trakcyjnej
  w wyniku nawałnicy, potrącenie przez pociąg osoby postronnej etc.).

W przypadku gdy zaproponowane przez przewoźnika rozwiązanie nie jest zadowalające lub gdy przewoźnik odmówi uznania roszczenia, pasażer ma prawo wystąpić do sądu (należy jednak najpierw wyczerpać tryb reklamacji). Możliwa jest również próba polubownego rozwiązania sporu z przewoźnikiem poprzez złożenie wniosku do Rzecznika Praw Pasażera Kolei przy Prezesie Urzędu Transportu Kolejowego.

Uzyskanie rekompensaty na podstawie rozporządzenia unijnego nie wyklucza możliwości dochodzenia odszkodowania z tytułu naprawienia powstałej szkody.

W związku z tym warto w takich sprawach skonsultować się z prawnikiem, który będzie
w stanie określić, czy w danym przypadku rzeczywiście doszło do szkody materialnej, w jaki sposób ją wykazać, czy przewoźnik będzie mógł skutecznie bronić swojego stanowiska
w procesie, a także pomoże w przygotowaniu pozwu oraz argumentacji.

Podsumowanie

Pasażerowie dzięki unijnemu prawu zapewniony mają szereg uprawnień w sytuacjach, gdy pociąg jest opóźniony lub został odwołany. Korzystaj z nich!

Pamiętaj:

• przewoźnik ma obowiązek poinformować Cię o zaistniałym opóźnieniu lub odwołaniu pociągu,
• jeżeli opóźnienie jest większe niż 60 minut lub przejazd został odwołany, a ty zrezygnujesz z podróży, masz prawo do zwrotu kosztu biletu, bezpłatnego przejazdu do miejsca rozpoczęcia podróży w najbliższym możliwym terminie albo zmiany trasy, by dotrzeć do miejsca docelowego w najszybszym możliwym terminie,
• jeżeli pomimo opóźnienia (min. 60 minut) decydujesz się na kontynuowanie podró­ży w ramach przejazdu daleko­siężnego bądź międzynarodowego, masz prawo żądać od przewoźnika zwrotu części kosztów biletu, składając reklamację,
• w przypadku opóźnienia przewoźnik ma też obowiązek zapewnić inną pomoc adekwatną do sytuacji, w tym posiłek lub napój, zakwaterowanie w hotelu bądź przewóz do stacji kolejowej,
• w każdej sytuacji opóźnienia możesz kontaktować się z infolinią przewoźnika bądź szukać informacji u pracowników kolei,
• jeżeli poniosłeś w wyniku opóźnienia lub odwołania szkodę, domagać możesz się od przewoźnika odszkodowania w tym zakresie, a w przypadku odmowy wypłaty takiego świadczenia, możesz wystąpić na drogę sądową,
• w przypadku gdy przewoźnik bezpodstawnie odmówi wypłaty odszkodowania w jakiejkolwiek formie, istnieją środki, by dochodzić tych roszczeń sądowo. Wówczas możesz zwrócić się do prawnika, który pomoże Ci z tymi kwestiami.
• jeżeli wyjeżdżasz na wakacje to ty odpowiadasz za swoje dziecko;
• w niektórych przypadkach można obciążyć odpowiedzialnością za szkodę wyrządzoną przez małoletnie dziecko osobie, której powierzasz dziecko pod opiekę np. wychowawcy kolonijnemu;
• jeżeli twoje dziecko ukończyło 13 lat, a nie jest jeszcze pełnoletnie, to odpo­wie­dzialność za szkody może również spocząć bezpośrednio na twoim dziecku;
• młodzież powyżej 18 roku życia sama odpowiada za szkody wyrządzone przez siebie.

Autor: Karolina Sdzuj, aplikant adwokacki

Powyższy artykuł jest częścią „Wakacyjnego Niezbędnika Prawnego 2025”. 

Znajdziesz w nim aż dwanaście praktycznych artykułów, napisanych przez naszych prawników z myślą o różnych aspektach letnich wyjazdów:

• Estera Raczycka, radca prawny, podpowiada, jakie prawa przysługują pracownikowi na urlopie – i jak zadbać, by nie wrócić z niego z problemami,
• Przemysław Sobiesiak, adwokat i kierownik działu Prawa Nowych Technologii, przestrzega przed zagrożeniami w cyfrowym świecie – od darmowego Wi-Fi po pułapki płatności mobilnych,
• Justyna Kisała, aplikant adwokacki, w dwóch osobnych tekstach wyjaśnia: jakie prawa przysługują dziecku na wakacjach oraz kto odpowiada za szkody wyrządzone przez naszą pociechę,
• Zuzanna Żołud, prawnik, omawia, jak przygotować się na wakacje z naszym czteronożnym członkiem rodziny – psem czy kotem, od dokumentów po wybór przewoźnika,
• Aleksandra Mielcarek, radca prawny, rozwiewa wątpliwości wokół wakacyjnych zakupów – co możemy przywieźć z zagranicy, nie płacąc cła, VAT-u czy akcyzy,
• dr Agnieszka Lewek, adwokat, ostrzega przed „kłopotliwymi pamiątkami” – takimi jak muszle, figurki, nalewki czy… piasek z plaży,
• Natalia Arcimowicz, adwokat, analizuje, kto ponosi odpowiedzialność za wypadek na wakacjach z biurem podróży – i jak skutecznie dochodzić swoich roszczeń,
• Karolina Szdzuj, aplikant adwokacki, radzi co zrobić, jeśli pociąg się spóźni albo nie przyjedzie,
• Olga Dec, adwokat i Marta Pietrzyk-Wudzińska, radca prawny radzą co zrobić, gdy biuro podróży nie wywiązuje się z umowy lub ogłasza upadłość,
• Magdalena Michoń, aplikant radcowski, pisze o tym co można zrobić, gdy linia lotnicza odwołuje lot lub ogłasza upadłość.

Każdy z tych tematów został opracowany z myślą o praktycznych sytuacjach, które mogą przydarzyć się każdemu z nas – bo wakacje to czas relaksu, ale i nieoczekiwanych zdarzeń.

Pobierz cały niezbędnik, kliknij:

POBIERZ