Ograniczenie władzy rodzicielskiej – co oznacza?

Standardowo uważa się, że dla dziecka najlepsza jest opieka sprawowana przez oboje rodziców. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy to matka lub ojciec (a czasem jedno i drugie) nie radzą sobie najlepiej z wychowaniem potomka. Powodów takiego stanu rzeczy może być wiele. Jeśli jednak dochodzi do zagrożenia bezpieczeństwa dziecka, wówczas nierzadko konieczne jest ograniczenie władzy rodzicielskiej. Co dokładnie oznacza takie rozwiązanie? W jakim trybie podejmowana jest decyzja o ograniczeniu władzy rodzicielskiej? Jakie konsekwencje rodzi?

Na wstępie należałoby wyjaśnić, czym w ogóle jest władza rodzicielska. W największym skrócie określa się w ten sposób zbiór praw i obowiązków, jakie względem osoby małoletniej mają jej rodzice. W Polsce władzę rodzicielską regulują przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 92–112 k.r.o.). To w oparciu o władzę rodzicielską właśnie rodzice decydują, gdzie mieszka ich dziecko, w jakiej szkole się uczy, na jakie zajęcia dodatkowe uczestniczy itd. W zakresie władzy rodzicielskiej  mieści się również wychowywanie dziecka zgodnie z wyznawanym systemem wartości oraz światopoglądem, a także sprawowanie pieczy nad jego majątkiem. Wiąże się z nią też przedstawicielstwo ustawowe. Sama osoba małoletnia, zgodnie z obowiązującymi przepisami, będąca pod władzą rodzicielską, powinna być rodzicom posłuszna, a w sprawach, w których może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli, powinna wysłuchać opinii i zaleceń rodziców formułowanych dla jego dobra. Władzę rodzicielską sprawuje się od chwili narodzin dziecka aż do osiągnięcia przez nie pełnoletności.

Czym jest ograniczenie władzy rodzicielskiej?

Ograniczenie władzy rodzicielskiej to nic innego jak pozbawieniu rodzica pełnej swobody w sprawowaniu pieczy nad dzieckiem. W zależności od przybranej formy ograniczenia, dane osoby nie będą już miały w pełni samodzielnego wpływu na to, jak wychowywane jest ich potomstwo. Zakres ograniczenia zależy od danej sytuacji. Zawsze na pierwszym miejscu stawiane jest dobro dziecka i to właśnie ze względu na nie podejmowane są w tym zakresie konkretne decyzje. Co ważne – ograniczenie władzy rodzicielskiej nie powinno być traktowane jako forma kary dla rodzica. Jest to bowiem rozwiązanie, które z jakiegoś względu okazało się konieczne do wdrożenia dla szeroko rozumianego bezpieczeństwa osoby małoletniej i które ma pomóc nie tylko dziecku, ale również rodzicowi w zapewnieniu jego potomstwu odpowiedniej pieczy.

Kiedy władza rodzicielska może zostać ograniczona?

Są dwa główne powody ograniczenia władzy rodzicielskiej. Pierwszy to tzw. sytuacje niezawinione. Mowa tu np. o chorobie, która uniemożliwia rodzicowi sprawować pełnej opieki nad potomstwem. Innym przykładem może być brak porozumienia rodziców co do opieki nad dzieckiem po rozwodzie. Do tego można zaliczyć inne przeszkody do prawidłowego wykonywania władzy rodzicielskiej, takie jak pobyt rodzica w zakładzie karnym oraz zaginięcie rodzica.

Obok sytuacji niezawinionych wyróżnia się także sytuacje zawinione. To zdarzenia, w których zachowanie rodzica wyraźnie zagraża dobru osoby małoletniej, a konkretnie jej zdrowiu czy nawet życiu (np. nadużywanie alkoholu przez rodzica czy stosowanie przez niego wobec dziecka jakiejkolwiek formy przemocy).

Sprawdź: Nazwisko dziecka po rozwodzie – czy ulega zmianie?

Powody ograniczenia władzy rodzicielskiej – inne dla matki i dla ojca?

Nie ma osobnych przyczyn ograniczenia władzy rodzicielskiej odnoszących się jedynie do ojca lub matki. Płeć rodzica nie ma w tym względzie żadnego znaczenia. Sąd zawsze ma na uwadze dobro osoby małoletniej i pod tym kątem podejmowane są decyzje o ewentualnym pozbawieniu pełnej swobody w wychowaniu dziecka. Warto to podkreślić, gdyż często można spotkać się z mitem, jakoby ograniczenie władzy rodzicielskiej dotyczyło jedynie ojców lub proces ten był w ich przypadku odmienny niż ma to miejsce u matek. W rzeczywistości każdego rodzica, bez względu na płeć, obowiązują identyczne zasady.

Sposoby ograniczenia władzy rodzicielskiej

Władza rodzicielska może być ograniczona z urzędu lub na wniosek. W pierwszym przypadku proces rozpatrywania zmniejszenia swobody w sprawowaniu opieki nad dzieckiem rozpoczyna się niejako samoczynnie po dotarciu do odpowiednich organów informacji o zagrożonym bezpieczeństwu dziecka. Wówczas, w zależności od indywidualnej sytuacji, mogą być wdrożone różne rozwiązania mające na celu polepszyć sytuację małoletniego. Mowa tu chociażby o wysłaniu rodzica na terapię, ustanowienie kuratora, wskazanie decyzji, których dany rodzic nie może już podejmować względem dziecka samodzielnie, skierowanie małoletniej osoby do placówki opiekuńczej lub rodziny zastępczej itd.

Nieco inaczej ograniczenie władzy rodzicielskiej wygląda w trybie po złożeniu wniosku. Ten może przedłożyć dowolna osoba, która ma wiedzę na temat tego, że konkretnemu dziecku zagraża jakieś niebezpieczeństwo ze strony rodzica nieradzącego sobie w wychowaniem potomka. Wniosek musi spełnić pewne wymogi formalne, tzn. powinno być to pismo z prawidłowymi danymi sądu, prawidłowymi danymi uczestników sprawy, a także z dokładnym opisem sytuacji i informacją co do żądań osoby składającej wniosek. Tym ostatnim jest oczywiście chęć ograniczenia władzy rodzicielskiej konkretnej osoby, przy czym należy propozycję takiego rozwiązania mocno umotywować poprzez przedstawienie stosownych dowodów.

Jeśli wniosek zostanie przyjęty pozostaje czekać na wyznaczenie terminu rozprawy. Sąd przeprowadza postępowanie dowodowe i ustala, czy dobro dziecka rzeczywiście jest zagrożone.  Kolejnym krokiem jest już przeprowadzenie rozprawy, na której ostatecznie decyduje się o tym, czy władza rodzicielska ma być ograniczona i jeśli tak, to w jaki sposób.

Sprawdź: Odszkodowanie za poronienie – co przysługuje rodzicom?

Czy można przywrócić pełną władzę rodzicielską po jej ograniczeniu?

Tak – ograniczenie władzy rodzicielskiej nie jest bowiem nieodwracalne. Jeśli sąd uzna, że sytuacja danej rodziny uległa poprawie, a dobru dziecka nic nie zagraża, może przywrócić dorosłemu pełnię praw rodzicielskich. Tu jednak główna osoba zainteresowana musi złożyć stosowny wniosek, w którym przedstawi niezbite dowody na to, że bezpieczeństwo małoletniego nie jest już w żaden sposób zagrożone, a sam rodzic będzie już w stanie samodzielnie zaopiekować się dzieckiem.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej – co warto wiedzieć?

Ograniczenie władzy rodzicielskiej ma na celu zwiększyć bezpieczeństwo dziecka i zapewnić mu odpowiednią opiekę, której z jakiegoś względu nie jest w stanie zagwarantować mu rodzic. Sąd zawsze w pierwszej kolejności bierze pod uwagę dobro małoletniego i indywidualnie analizuje każdą tego typu sytuację z osobna. Oznacza to więc, że nawet pozornie podobne do siebie sprawy związane z ograniczeniem władzy rodzicielskiej mogą być rozpatrzone w zupełnie inny sposób, ze względu na wszelkie niuanse decydujące ostatecznie o tym, jakie rozwiązanie będzie najlepsze dla dziecka.

Ograniczenia władzy rodzicielskiej nie wolno mylić z pozbawianiem władzy rodzicielskiej. To drugie stanowi zdecydowanie surowsze rozwiązanie, które ma na celu całkowicie odebrać ojcu lub matce wszelkie prawa związane z dzieckiem.

Trzeba też pamiętać, że ograniczenie władzy rodzicielskiej może być sposobem walki między zwaśnionymi rodzicami, którzy nie potrafią porozumieć się co do tego, kto ma opiekować się ich potomstwem. Złożenie wniosku do sądu o rozpatrzenie takiej formy obostrzenia wobec opieki nad małoletnim nie jest jednoznaczne z tym, że zostanie ono zasądzone. Jeśli sąd nie zauważy przesłanek do nałożenia ograniczenia na rodzica, wówczas nie przychyli się do takiego rozwiązania.

W takich, ale też w wielu innych sprawach, nieoceniona może okazać się profesjonalna pomoc prawnika wyspecjalizowanego w zakresie prawa rodzinnego. Jeśli potrzebują Państwo takiego wsparcia, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią – biuro@sobotajachira.pl.