71 737 37 22
W trakcie postępowania spadkowego można spotkać się z instytucją zapisu windykacyjnego w testamencie. Co to takiego i po co jest stosowane? Czy ma wpływ na zachowek? Podpowiadamy!
Na początek trochę teorii – w Polsce spadkobiercy uprawnieni do dziedziczenia nabywają spadek, czyli ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego, z chwilą jego śmierci. Wszyscy spadkobiercy stają się wówczas współwłaścicielami majątku. Dopiero dział spadku prowadzi do podziału konkretnych przedmiotów między poszczególne osoby. Istnieją jednak rozwiązania, które pozwalają spadkodawcy od razu określić, kto ma odziedziczyć konkretne dobra. Takim rozwiązaniem jest właśnie zapis windykacyjny.
Są jednak pewne rozwiązania, które pozwalają spadkodawcy od razu określić, kto ma odziedziczyć po nim na wyłączność dane dobra wraz z momentem otwarcia spadku, czyli tak naprawdę w chwili śmierci dotychczasowego właściciela konkretnych przedmiotów. Takie rozwiązanie kwestii spadku możliwe staje się właśnie za sprawą skorzystania z zapisu windykacyjnego.
Zapis windykacyjny – definicja
Zapis windykacyjny jest instytucją prawa spadkowego, która umożliwia spadkodawcy rozporządzenie konkretnym składnikiem majątku na rzecz oznaczonej osoby już z chwilą otwarcia spadku, czyli w momencie śmierci spadkodawcy. Dzięki temu rozwiązaniu oznaczony przedmiot przechodzi na zapisobiercę automatycznie, bez konieczności przeprowadzania dodatkowych czynności przez spadkobierców, co odróżnia go od zapisu zwykłego, który rodzi jedynie roszczenie o wydanie przedmiotu zapisu. Instytucja ta pozwala spadkodawcy na precyzyjne rozporządzenie wybranym składnikiem majątku i ułatwia zapisobiercy uzyskanie prawa do rzeczy lub prawa objętego zapisem.
Zapis windykacyjny definiuje w polskim prawie art. 9811 – art. 9816 Kodeksu cywilnego.
Co może być przedmiotem zapisu windykacyjnego?
Zapis windykacyjny może zostać ustanowiony wyłącznie w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego, co oznacza, że testament własnoręczny czy testament ustny nie pozwalają na skuteczne dokonanie takiego zapisu. Przedmiotem zapisu windykacyjnego mogą być:
- rzeczy oznaczone co do tożsamości (np. nieruchomość, samochód, dzieło sztuki),
- zbywalne prawa majątkowe,
- prawo użytkowania wieczystego,
- przedsiębiorstwo,
- gospodarstwo rolne,
- prawa wynikające z akcji lub udziałów w spółkach.
Katalog przedmiotów, które mogą być objęte zapisem windykacyjnym, jest katalogiem zamkniętym. Oznacza to, że tylko wskazane w przepisach prawa przedmioty i prawa mogą być jego przedmiotem.
Co ważne – zapis windykacyjny jest skuteczny, jeśli w chwili otwarcia spadku przedmiot tegoż zapisu rzeczywiście należy do spadkodawcy, a on sam nie był zobowiązany do zbycia danego dobra w związku z inną podstawą prawną (np. umową).
Zapis windykacyjny a zapis zwykły – podstawowe różnice
Podstawową różnicą między zapisem windykacyjnym a zapisem zwykłym jest moment nabycia przedmiotu zapisu przez spadkobiercę. W przypadku zapisu windykacyjnego oznaczony przedmiot majątkowy przechodzi na wskazaną osobę automatycznie z chwilą otwarcia spadku, czyli w momencie śmierci spadkodawcy. Natomiast zapis zwykły tworzy jedynie roszczenie jednego spadkobiercy wobec pozostałych o przeniesienie na niego określonego przedmiotu zapisu. Zapis windykacyjny wymaga do tego dla swojej ważności formy aktu notarialnego, podczas gdy zapis zwykły może być ustanowiony w każdym rodzaju testamentu. Różnica dotyczy także zakresu przedmiotowego – zapis windykacyjny może obejmować tylko rzeczy oznaczone co do tożsamości oraz określone prawa majątkowe, podczas gdy zapis zwykły może dotyczyć także innych świadczeń, np. zapłaty określonej sumy pieniężnej.
Warto pamiętać, że zgodnie z prawem zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeśli został uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.
Wady i zalety zapisu windykacyjnego
Zapis windykacyjny ma szereg zalet, które czynią go atrakcyjnym narzędziem planowania spadkowego. Umożliwia precyzyjne rozporządzenie konkretnym składnikiem majątku, co pozwala uniknąć sporów między spadkobiercami oraz uprościć proces przekazania majątku zapisobiercy. Przedmiot zapisu przechodzi na zapisobiercę automatycznie w chwili śmierci spadkodawcy, bez konieczności podejmowania dodatkowych czynności przez spadkobierców, co pozwala szybciej dysponować uzyskanym majątkiem. Instytucja ta może być przydatna w przekazywaniu np. rodzinnej nieruchomości czy przedsiębiorstwa wybranej osobie, zapewniając ciągłość prowadzenia działalności gospodarczej.
Ustanowienie takiego zapisu wymaga sporządzenia testamentu w formie aktu notarialnego, co wiąże się z dodatkowymi kosztami. Może również ograniczać swobodę spadkobierców w dysponowaniu majątkiem oraz utrudnić podział spadku, gdy przedmiot zapisu stanowi znaczną część masy spadkowej. W przypadku istnienia długów spadkowych zapisobierca może zostać zobowiązany do ich proporcjonalnego pokrycia, co również należy uwzględnić przy planowaniu rozrządzeń testamentowych.
Sprawdź także: Wydziedziczenie – na czym polega?
Zapis windykacyjny a zachowek
Zapis windykacyjny wywołuje skutki z chwilą śmierci spadkodawcy, co oznacza, że zapisobierca staje się właścicielem przedmiotu zapisu automatycznie, z pominięciem innych spadkobierców. Nie wyłącza to jednak uprawnienia osób najbliższych do domagania się zachowku, jeżeli zostały pominięte w testamencie lub otrzymały mniej, niż wynosi ich udział należny z tytułu zachowku. Warto pamiętać, że wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego wlicza się do substratu zachowku, co oznacza, że zapisobierca może być zobowiązany do zapłaty odpowiedniej sumy na rzecz osób uprawnionych do zachowku, jeśli przedmiot zapisu windykacyjnego uszczupla ich udział w spadku.
Co istotne – wysokość zachowku nie może być wyższa niż suma uzyskana tytułem wzbogacenia. Jeśli natomiast zapisobierca windykacyjny sam jest uprawniony do zachowku, wtedy spoczywa na nim odpowiedzialność względem pozostałych osób uprawnionych do zachowku, jedynie do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
Zapis windykacyjny a podatek
Otrzymanie przedmiotu na podstawie zapisu windykacyjnego podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn na takich samych zasadach jak nabycie majątku w drodze dziedziczenia. Wysokość podatku zależy od przynależności zapisobiercy do odpowiedniej grupy podatkowej, a także od wartości nabytego majątku.
Fachowa pomoc prawna przy dziedziczeniu na mocy zapisu windykacyjnego
Sporządzenie testamentu z zapisem windykacyjnym oraz późniejsze dochodzenie praw zapisobiercy wymaga starannego przygotowania i znajomości przepisów prawa spadkowego. Prawnik wspiera spadkodawcę na etapie planowania rozrządzeń majątkiem, dbając o to, aby zapis windykacyjny był ważny i skuteczny, a jednocześnie nie naruszał praw osób uprawnionych do zachowku. Po otwarciu spadku adwokat lub radca prawny pomaga zapisobiercy w dopełnieniu formalności związanych z potwierdzeniem nabycia przedmiotu zapisu, w tym w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku lub w postępowaniu wieczystoksięgowym. Prawidłowa pomoc prawna pozwala uniknąć błędów formalnych, które mogłyby podważyć skuteczność zapisu lub narazić na nieprzewidziane roszczenia. Wsparcie prawnika daje pewność, że prawa zapisobiercy zostaną należycie zabezpieczone, a proces przejęcia majątku przebiegnie sprawnie i zgodnie z wolą spadkodawcy.
Jeśli potrzebują Państwo pomocy prawnej w sprawach związanych z dziedziczeniem – zapraszamy do kontaktu.
Prawo spadkowe Wrocław – Kancelaria Prawna Sobota Jachira
Aktualności
