Rozdzielność majątkowa a dziedziczenie – jak wygląda w praktyce?

Jednym ze skutków zawarcia związku małżeńskiego jest powstanie z mocy prawa ustawowej wspólności majątkowej. Tę można w dowolnej chwili znieść poprzez podpisanie tzw. intercyzy. Wówczas między małżonkami obowiązuje rozdzielność majątkowa, która w największym skrócie polega na oddzieleniu majątków męża i żony. Jak jednak taki ustrój wpływa na kwestię dziedziczenia? 

Czym jest rozdzielność majątkowa?

Rozdzielność majątkowa jest formą porozumienia między małżonkami, którzy chcą, by ich majątki nie tworzyły wspólnoty i były traktowane jako osobne dobra przynależne mężowi i żonie. Można ją ustanowić w każdej chwili, także po formalnym zawarciu związku małżeńskiego. W dowolnym momencie można ją także znieść. Co ważne – umowa ta musi mieć formę aktu notarialnego.

Po co decydować się na rozdzielność majątkową?

Rozdzielność majątkowa ma za zadanie uchronić majątek zgromadzony przez każdą ze stron związku przed ewentualną odpowiedzialnością za problemy finansowe współmałżonka. W taki sposób można więc skutecznie odciąć się od długów zaciągniętych przez męża lub żonę. Rozdzielność majątkowa często jest stosowana, gdy jedna osoba w związku małżeńskim prowadzi działalność gospodarczą. Tu ponownie chodzi przede wszystkim o to, by w razie niepowodzenia w funkcjonowaniu biznesu, nie wpędzić w kłopoty natury finansowej swojego partnera lub swoją partnerkę. Rozdzielność majątkowa porządkuje kwestie majątków zdobytych przez współmałżonków przez sformalizowaniem własnego związku, a także dóbr, które uzyskali, będąc już małżeństwem.

Jakie skutki rodzi ustanowienie rozdzielności majątkowej?

Rozdzielność majątkowa sprawia, że w małżeństwie funkcjonują dwa odrębne majątki, którymi zarządzać może jedynie osoba uprawniona do dysponowania tymi dobrami. Oznacza więc to, że w świetle prawa mąż czy żona nie może swobodnie korzystać z majątku należącego do partnerki/partnera. Co za tym idzie, nie odpowiada również za jego długi, chyba że udzielone zostało odpowiednie poręczenie. 

Sprawdź: Zrzeczenie się dziedziczenia – na czym polega?

Rozdzielność majątkowa a dziedziczenie

W takiej sytuacji wydawać się może, że małżonkowie posiadający rozdzielność majątkową, nie mogą po sobie dziedziczyć majątku. To jednak nieprawda. Ustanowienie rozdzielności majątkowej poprzez podpisanie intercyzy nie wpływa w żaden sposób na prawo do dziedziczenia. Standardowo w przypadku śmierci małżonka, w pierwszej kolejności pod uwagę brany jest sporządzony przez niego testament, a jeśli takowego nie ma, stosowane są klasyczne zasady dziedziczenia ustawowego. Oznacza to, że pierwszeństwo do dziedziczenia po zmarłym posiadają jego dzieci oraz współmałżonek, także wtedy, gdy para ma rozdzielność majątkową zawartą w formie aktu notarialnego.

Dziedziczenie odbywa się tu na zasadach ogólnych, tzn.:

• w częściach równych z dziećmi małżonka (ewentualnie dalszymi zstępnymi dzieci), jednak w wysokości nie mniejszej niż 1/4 udziału w spadku;
• w wysokości 1/2 udziału w spadku dziedzicząc łącznie z rodzicami małżonka albo rodzicami, rodzeństwem oraz zstępnymi rodzeństwa małżonka.

Oczywiście w przypadku, gdy w procesie dziedziczenia nie biorą udziału potomkowie, rodzice, rodzeństwo lub zstępni rodzeństwa zmarłego, wówczas do przejęcia po nim spadku uprawiony jest w całości współmałżonek.

Główna różnica między dziedziczeniem małżonków ze wspólnotą majątkową a dziedziczeniem po ustanowieniu rozdzielności, polega na wysokości spadku. W przypadku wspólności majątkowej z chwilą śmierci majątek wspólny małżonków dziali się na dwie, zwykle równe części. Jedna z nich, więc ½ całego majątku przypada bezpośrednio partnerowi, a pozostała część podlega dziedziczeniu ustawowemu.

Sprawdź: Nieważność testamentu – kiedy można doprowadzić do unieważnienia testamentu?

Rozdzielność majątkowa a wyrównanie dorobków

Rozdzielność majątkowa może być zawarta z tzw. wyrównaniem dorobków. Po ustaniu tego ustroju majątkowego (np. przez śmierć jednego z małżonków) druga strona, której majątek jest mniejszy, może zażądać wyrównania dóbr poprzez zapłatę lub przeniesienie praw. W przypadku wspomnianej śmierci partnera, takie wyrównanie następuje między spadkobiercami a żyjącym współmałżonkiem. Taką możliwość przewiduje art. 51⁵ § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Tu jednak trzeba wspomnieć, że obowiązek wyrównania dorobku nie jest jednak  obowiązkiem bezwzględnym. Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zmniejszenia tego obowiązku. W przypadku śmierci jednej ze stron o zmniejszenie mogą wystąpić spadkobiercy, ale tylko wtedy, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.

Jeśli potrzebują Państwo wsparcia prawnego z zakresu prawa spadkowego, zapraszamy do kontaktu z – Prawo Spadkowe Wrocław Kancelaria Sobota Jachira.